Ayın Makalesi Yayında! Dikkat Eksikliği ve Hiperaktive Bozukluğu Olan Çocuklar İçin Alternatif Bir Uygulama: Sanat Terapisi

Etiketler: arkabahçe, aslı baykal, dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluk, makale, psikoloji, sanat, terapisi
Kategoriler: Popüler Makalelerimiz

Uzm. Psk. Aslı Baykal

Çocuğunuz çok hareketli, yerinde asla durmuyor ve sabırsız mı? Başladığı bir işi çoğunlukla yarıda mı bırakıyor? Sıklıkla dalgın olduğunu mu fark ettiniz? Oyuncaklarıyla oynamaktan sıkılıyor, sinemaya gittiğinizde reklamlarda sürekli ne zaman başlayacağını soruyor, sınavlarda cevabı biliyor olmasına rağmen yapamıyor mu? Neden böyle oluyor, acaba hiperaktif mi? diye endişelendiğinizi duyar gibiyim.

Öncelikle bir çok ebeveynin yaptığı bir hatanın altını çizmek istiyorum. Her hareketli çocuk için dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) var demek doğru değildir, çocukların yaşına göre belirli düzeyde hareketli olmaları beklenen bir durumdur. Özellikle de okul öncesi dönemdeki çocuklar oldukça hareketlidir. Çocuk, çeşitli fiziksel aktivitelerde (oyun oynamak veya spor yapmak gibi) bulunarak vücudunda biriken enerjiyi dışarıya atmalıdır. Vücudundaki enerjiyi çeşitli aktiviteler yoluyla dışarıya atamayan çocuğun harekete olan ihtiyacı artar. Bu sebeple de yerinde durmamaya ve kendini oturması gereken ortamlarda kontrol edememeye başlar. Bu durum da öğretmenlerinin ve ebeveynlerinin dikkatini çeker, zaman zaman endişelendirebilir.

Eskiden “yaramaz” olarak adlandırılan hareketli çocuklar çağımızda anne-babaları tarafından gelişen teknoloji ve internetin de etkisiyle birlikte “hiperaktif” olarak etiketlenmektedirler. Bir çocuğa hiperaktivite ve dikkat eksikliği tanısı yalnızca güvenilir bir psikiyatrist tarafından konulabilir.

Çocuğunuz yaşıtlarına kıyasla daha hareketliyse, oturması beklenen yerlerde (sinema, tiyatro, sınıf gibi) oturmakta zorlanıyorsa, çok soru soruyorsa, sıra bekleyemiyorsa, sabırsızsa, söyleyeceklerini kontrol edemiyorsa ve bu davranışlar sadece bir ortama özgü değil girdiği her ortamda bu şekildeyse güvendiğiniz bir uzmanın görüşünü almakta fayda var. Eğer çocuğunuz yalnızca tek bir ortamda (sadece evde veya sadece okulda) bu davranışları sergiliyorsa o zaman o ortamda yaşadığı bir problemden kaynaklanıyor olabilir. Problemin ne olduğu araştırılmalı, farkına varılmalı ve gereken önlemler alınmalıdır.

Bir çok ebeveyn bu belirtilerin farkına varsa bile kabullenmekte zorluk çekebilir, bu durumdan ötürü kendini suçlu hissedebilir. Bu sebeple de çocuğun tedavi programı ertelenmiş olur. Unutulmamalıdır ki ne kadar erken tanı konulup çocuk ile çalışılmaya başlanırsa ilerlemek o kadar kolay olur.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite tanısı konan çocuklar genellikle akademik açıdan başarısızdırlar. Ayrıca duygularını ifade etmekte kimi zaman zorlandıkları ve davranış problemleri yaşadıkları için de sosyal açıdan daha yalnızlardır. Akranları tarafından dışlanması, zaman zaman zorbalığa uğraması ve akademik açıdan geride kalmaları özgüvenlerinin düşük olmasına sebep olabilir. Yapılan araştırmalara göre haftalık olarak yapılan akademik çalışmaların sanat terapisi ile eş zamanlı götürülmesi öğrenme güçlüğü olan çocukların sosyal ve duygusal gelişimlerinde pozitif etkileri olduğu bulunmuştur.

Sanat terapisi sayesinde sözel olarak duygularını ifade etmekte zorlanan çocuklar rahatlıkla kendilerini kelimeleri kullanmadan ifade edebilir, kendi ifade edebildikçe ve duygularını dışa vurabildikçe davranışlarında da pozitif yönde bir değişim olmaya başlar. Bu değişimin farkına varanlar (ebeveynleri, öğretmenleri, arkadaşları)  tarafından olumlu geri dönüş alan çocukların kendine olan güveni artmaya, arkadaş ilişkileri gelişmeye başlar. Buna ek olarak, sanat terapisi grubuna katılan çocuklar yalnız olmadıklarının ve başarısız olmalarının sebebinin kendilerinden, okuldan veya ailelerinden kaynaklı olmadığının farkına varır.  Ayrıca sanat terapisi sayesinde çocuklar problemleriyle farkı başa çıkabilme yöntemleriyle karşılaşırlar. Çocukların resim çizerken veya herhangi bir sanat ürünü ortaya çıkartırken farkında olmadan geliştirdikleri bir sürü daha becerileri vardır. Ortaya çıkarmak istedikleri ürünü hayata geçirmeden önce onu hayal ederek hayal güçlerini,  gerçekte neye benzediğini düşünürken mantıklarını ve hafızalarını, ortaya çıkartacakları ürüne konsantre olup üzerinde belirli bir süre boyunca çalışırken de dikkat becerilerini geliştirmiş olurlar. Bunların yanı sıra, kullanılacak materyallere, renklere, ortaya çıkacak olan ürüne karar verirken de karar verme becerileri gelişir. Uzun bir süre boyunca sanatla uğraşmak ise çocukları çoğu zaman hem zihinsel hem de bedensel olarak rahatlatır.

DEHB tanısı konmuş çocuğunuza uygun sanat terapistini seçerken terapistin çocuğunuza yaklaşımı konusunda hassas davranmanız gerekmektedir. DEHB tanısı konmuş çocuklarla çalışan terapistlerinin kullandıkları sanat terapisi müdahalelerinde yaklaşımları aşağıda belirtilen şekilde olmasına dikkat ediniz;

• Önemli olan ortaya çıkan ürün değil, ürün ortaya çıkana kadar geçen süreçtir. Süreç boyunca çocuk neyi hayal etti, hayalini nasıl gerçekleştirdi, hayalini gerçekleştirirken karşısına ne gibi zorluklar çıktı ve onlarla nasıl başa çıktı, hangi materyalleri kullanmayı tercih etti gibi konulara dikkat etmelidir.
• Çocuk bir eser ortaya koyarken terapist olarak çok fazla kendi fikrini söylememeli, çocuğu kendi hayal gücünü kullanması ve karar vermesi için teşvik etmeli, kararı her zaman çocuğa bırakmalı. Süreç boyunca çocuğu tercihleri ve ortaya koyduğu eser hakkında asla yargılamamalıdır.
• Ortaya çıkan ürün hakkında mutlaka konuşmalı. İlk başta nasıl hayal etmişti, hayal ettiği ve ortaya çıkardığı ürün aynı mı, ne gibi farklılıklar var, çalışmaya başladığında ne gibi duygular hissediyordu, süreç boyunca neler hissetti ve şuan da ne hissediyor gibi sorular sormalıdır.
• İlk başlarda aktiviteleri olabildiğince ilgi çekici kılmaya özen göstermelidir. Çocuk ilgisini çeken bir aktivite olduğunda daha uzun bir süre boyunca yapılan aktiviteye odaklanabilir.
• Çok fazla materyal seçeneği olması bazı çocuklar için zorlayıcı olabilir. Bu nedenle ilk başta az sayıda materyal sunup sonrasında arttırmalıdır.
• Seçtiğiniz terapiste önceden hazırladığınız sorularınızla gidin, çocuğunuza uyguladığı/uygulayacağı sanat terapisi çalışmalarının içeriği ile ilgili detaylı bilgi isteyin.
• Unutmayın sanat terapisi seansları terapötiktir ve bir sanat kursu değildir.