Psikolojik Ölçüm ve Değerlendirme

Psikolojik testler, davranış örneklemlerini ölçme ve değerlendirme yolu ile gelecekteki davranışları tahmin etme amacını taşır. Psikologlar için klinik değerlendirmenin önemli bir parçası olan psikolojik test ve envanterlerin kullanım amacı, bireylerin zihinsel, duygusal, sosyal, dil ve psikomotor gelişimlerini değerlendirmek; kişiliklerini, tutumlarını, davranışlarını, becerilerini, mesleki eğilimlerini standart koşullar altında gözlemleyip tanımlamaktır. Daha sonra gözlemler ve test sonuçları ile edinilen bilgiler bir araya getirilerek bütüncül bir yaklaşımla terapi süreci belirlenir ve bu çalışmalar sonucunda nasıl bir yol izleneceğine danışanla birlikte karar verilir.

Çocuk ve gençlerde kullanılan bu araçlardan bazıları WISC-R, WISC-4, ÖNSE, Rorschach, CAT, TAT, 16- PF KİM, Aile Çiz, Gesell, Bender-Gestalt, TEMAS, Goodenough Harris Adam Çizme ve POET`tir. Bu araçlarla ilgili bilgiler aşağıda mevcuttur.

Wechsler Çocuklar İçin Zeka Testi (WISC-R)

WISC-R, 6-16 yaş arasındaki çocukların zihinsel seviyelerini ölçmek ve klinik yönlendirmeler yapmak için kullanılır. Sözel ve Performans olmak üzere iki ana alt ölçeği bulunur. Bu alt ölçeklerde çocuğun, kalıcı bilgi edinme, aritmetik-matematik becerisi, soyut düşünme, akıl yürütme, kelime bilgisi ve sözel ifade, kısa süreli işitsel dikkat, görsel hafıza ve görsel dikkat, görsel analiz ve sentez yeteneği, tepki ve çalışma hızındaki güçlü ve zayıf yönleri hakkında bilgi verir.

Wechsler Çocuklar İçin Zeka Testi (WISC-4)

WISC-4, 6-16 yaş arasındaki çocukların zihinsel seviyelerini ölçmek için kullanılır. Wisc-4 zeka testi 6–16 yaş grubuna yönelik uygulanan bir zeka testidir. Türkiye’deki norm çalışmaları 2016 yılında tamamlanmış ülkemizdeki en kapsamlı ve en güvenilir zeka testidir. Bu test bireysel olarak uygulanır. Dünya üzerinde kullanılan geçerliliği ve güvenirliği kanıtlanmış en yaygın uygulamadır.

Test dört ana bölümden oluşmaktadır:

Sözel Kavrama (5 ayrı alt testten oluşur): Akıl yürütme, kavrama, kavram oluşturma, sözel bilgi ve sözel ifade yeteneği kullanılır. Her görev, işitsel uyaranı anlama, uzun süreli bellekte sözel olarak kodlanmış bilgiye ulaşma, tepkileri sözel olarak ifade etme yeteneği gerektirir. Sözel bilgi yanı sıra öğrenilmiş, bilgi ve yetenekleri yansıtan kristalize akıl yürütmeyi temsil eder. Dil ve kültür yeterliliğini, okul başarısını yordar.
Algısal Akıl Yürütme (4 ayrı alt testten oluşur): Akıcı ve algısal akıl yürütme ve algısal organizasyonu ölçer. Her görev, görsel algı ve organizasyon, görsel olarak sunulan sözsüz materyali kullanarak akıl yürütme, idare etmeye-yönetmeye ilişkin işlevlerde kullanılan yetenekleri gerektirir.
Çalışma Belleği (3 ayrı alt testten oluşur): Kısa süreli işitsel bellek, dikkat, konsantrasyon, çalışma belleğini ölçer. Her görev, seçme ve izleme dikkati, zihinsel manipülasyon, yetenekleri gerektirir.
İşlemleme hızı (3 ayrı alt testten oluşur): Zihinsel işlemleme hızı, harf-motor işlemleme hızını ölçer. Her görev, görsel algı ve organizasyon, görsel tarama, dikkatin yetkin kontrolü, gayretin sürdürülmesi, hız gibi çoklu motor tepkilerin verimli üretimini gerektirir.

ÖNSE (Öğrenmenin Nörogelişimsel Sorunlarını Saptama Envanteri)

Zihnimiz pek çok beceri alanı ve bunların sonsuz kombinasyonları ile çalışır. ÖNSE nörogelişimsel sistemde var olan sorunları saptamak üzere geliştirilmekte olan bir envanterdir. 7-16 yaş öğrencilerinin sorun alanlarını tespit etmeye yönelik bu envanterin, aile ve okul formları mevcuttur. Envanter aile ve okulda çocuğun öğrenme sistemini en iyi tanıyan bireyler tarafından doldurulacaktır. Henüz pilot çalışmaları yapılan bu envanterin sonuç raporlarının ailelere, öğretmenlere ve ruh sağlığı uzmanlarına yönelik aydınlatıcı bilgi ve öneriler içermesi planlanmaktadır. Bu raporlara ek olarak zayıf alanların geliştirilmesine yönelik eğitim setleri ve workshopları da düzenlenecektir. Özel Öğrenme Bozukluğu, Dikkat Eksikliği, Aşırı Hareketlilik, Dürtüsellik, Sosyal Beceri Eksikliği gibi sorunları da tarayan bu envanterin sorun alanlarını ayrıntılı olarak ortaya koyması hedeflenmektedir.

Rorschach Mürekkep Lekesi Testi

Tüm yaş gruplarına uygulanabilen bir testtir. Test, mürekkep lekelerinden oluşmuş 10 kart içermektedir. Bu 10 kart, Hermann Rorschach`nın yüzlerce kart içerisinden son olarak tayin ettiği 10 karttır. Bu seçimlerdeki temel hedefi ise kartların hem çok somut hem de tam olarak ne olduklarını göstermemesidir. Her kart kendi içerisinde şekil, renk, hareket ve gölge içermektedir. Kartlarda beden imgesine, nesne ilişkilerine ve kişiler arası tasarımlara gönderme yapılmaktadır. Bilinç dışı süreçleri analiz etmemizi sağlar. Kişinin davranışları ve ruhsal yapısı ne derece kendi yaş dönemine uygun olduğu, kendine özgü çatışmaları ne ve bu çatışmalarla baş etmek için hangi savunma yöntemlerini kullanmış olduğu belirlenir. Kişiden elde edilecek test bilgileri onun psikolojik danışma çalışmasında önemli bir malzeme olacaktır.

CAT (Çocuklar İçin Algı Testi)

CAT projektif bir test olup, 3-10 yaş arasındaki çocuklara bireysel olarak uygulanır. Testte, çocukların kendilerini hayvan figürleri vasıtasıyla başı ve sonu olan hikayeler anlatarak ifade etmeleri amaçlanmaktadır. Bilinç dışı süreçleri analiz etmemizi sağlar. Çocuğun davranışlarının ve ruhsal yapısının ne derece kendi yaş dönemine uygun olduğu; kendine özgü çatışmaları ne ve bu çatışmalarla baş etmek için hangi savunma yöntemlerini kullanmış olduğu belirlenir. Çocuktan elde edilecek test bilgileri onun psikolojik danışma çalışmasında önemli bir malzeme olacaktır.

TAT (Tematik Algı Testi)

TAT, 9 yaş üstü bireylere uygulanabilen projektif yaklaşımlı sözel bir testtir. Bireysel olarak uygulanır. 1935 yıllarında Murray tarafından geliştirilmiştir. 41 karttan oluşan testte erkekler ve kadınlar için ayrı resimler, bir de boş kart vardır. Birey her resme ilişkin başı ve sonu olan, konulu bir öykü anlatır. Bilinç dışı süreçleri analiz etmemizi sağlar. Kişinin davranışları ve ruhsal yapısı ne derece kendi yaş dönemine uygun olduğu, kendine özgü çatışmaları ne ve bu çatışmalarla baş etmek için hangi savunma yöntemlerini kullanmış olduğu belirlenir. Kişiden elde edilecek test bilgileri onun psikolojik danışma çalışmasında önemli bir malzeme olacaktır.

10-16 Yaş Çocuk ve Ergenler İçin Erken Dönem Uyumsuz Şema Ölçekler Takımı (ÇEŞÖT)

Young, her birey için toplam beş evrensel ihtiyaç alanının olduğunu ileri sürerek, bu ihtiyaçların karşılanmaması durumunda yetişkinlerde ortaya çıkan 18 uyumsuz şema alanını tanımlamıştır. Şema, çevremizde olup biteni yorumlayıp, uyum sağlayarak, yaşamın gereklerini yerine getirebilmek için kullandığımız zihinsel bir yapıdır.

Şemalar bebeklikten başlayarak gelişir ve yaşam boyu sürerler. Aslında Şema terimini, Erken Dönem Uyum Bozucu Şema kavramının yerine kullanırız. Yaşam boyu çevremize uyum sağlamakta kullandığımız tüm düşünsel yapılar şemalara bağlı olarak gelişir. 10-16 Yaş Çocuk ve Ergenler İçin Erken Dönem Uyumsuz Şema Ölçekler Takımı (ÇEŞÖT) kuramsal temelini Young’ın Şema Terapi Kuramından almaktadır.

ÇEŞÖT, Olcay Güner tarafından geliştirilen (2013), çocuk ve ergenlerdeki şemaların belirlenmesine yönelik öz bildirime dayalı bir ölçektir. Güner, bu çalışmasında Young’ın teorisinde bulunan 18 alandan 15’ini tespit etmiş ve 97 madde, 15 alt boyuttan oluşan 10-16 Yaş Çocuk ve Ergenler İçin Erken Dönem Uyumsuz Şema Ölçekler Takımı (ÇEŞÖT)’nı klinik kullanıma kazandırmıştır.

TEMAS (Tell Me a Story) Testi

TEMAS, 5-18 yaşa uygulanabilen sözel, kültürden arınmış bir testtir. Bireysel olarak kullanılır. Çocuk ve gençlerden gösterilen kartlarla ilgili bir öykü anlatmaları istenir. Kartlarda belirli bir problem durumu temsil edilmektedir. TAT ve CAT gibi benzerleri ile kıyaslandığında, son derece objektif bir değerlendirmesi olan bu testin sonucunda üç alanda bilgi edinilmektedir. Bunlar: a) Duygusal özellikler, b) Kişilik özellikleri ve c) Kognitif özelliklerdir. Elde edilecek bu bilgiler çocuk ve gencin psikolojik danışma çalışmasında önemli bir malzeme olacaktır.

16PF – KİM Kişilik ve Meslek Yönlendirme Envanteri

16PF – KİM Kişilik ve Meslek Yönlendirme Envanteri, 11-22 yaş arası gençlere yönelik olarak geliştirilmiş bir kişilik envanteridir. 16 PF-KİM okul sistemi içinde, dikkat sorunu, dürtüsellik, alkol ve madde bağımlılığı eğilimi, davranım bozukluğu, depresyon, içine kapanıklık gibi alanlarda sorunlar yaşayan, gerek akademik alanda gerekse sosyal alanda çok zorlanabilecek çocukların ortaya çıkarılmasında son derece güvenilir bir ölçektir. Risk altında olan çocukların bu şekilde taranabilmesi, okul sistemi içinde erken müdahale olanağı tanıması açısından büyük önem taşımaktadır. 16PF – KİM Kişilik ve Meslek Yönlendirme Envanteri; ergenlere okul, aile veya kişisel sorunlarıyla ilgili olarak verilen danışmanlık hizmetlerinde, ergenlerin kariyer planlarının oluşturulmasında, kendi kişilik yapılarına uygun mesleklerin belirlenmesinde, okul psikologlarının ve rehber danışmanların bireysel ve grup müdahale programları oluşturma süreçlerinde kullanılmaktadır. İlk Kariyer Seçimi, Eğitim Hayatına Uyum Sağlama, Kişisel ve Sosyal Alanda Yaşanan Zorluklar, Gelişim Sürecinde Karşılaşılan Sorunlar gibi kişiliğin önemli rol oynadığı alanlarda kullanılabilecek etkili bir ölçüm aracıdır.

Aile Çiz Testi Aile

İlişki dinamiklerini ve çocuğun aile içinde kendini nasıl gördüğünü ve ailesini nasıl algıladığını değerlendiren bir testtir.

Gesell Gelişim Figürleri Testi

2.5-6 yaş arasındaki çocukları gelişimsel olarak değerlendirmek için kullanılır. Gelişim ve olgunlaşma sürecindeki aşamalar için elde edilmiş normlara göre çocuğun görsel algı gelişimi değerlendirilir.

Bender Gestalt Görsel Motor Testi

Bender Gestalt Görsel Motor Testi, 5-10 yaş arasındaki çocuklara uygulanan test görsel motor algılamayı ölçmeyi amaçlamaktadır. 9 geometrik şeklin kopya edilmesi şeklinde uygulanan test, öğrenme bozukluğunu, görsel algılama bozukluğunu ve organik yönlü sorunları belirlemek için uygundur.

Goodenough Harris Adam Çizme Testi

7-9 yaş arasındaki çocuklara uygulanan test, çocuğun çizdiği resim üzerinden zeka gelişimini ölçmeyi amaçlamaktadır.

POET (Performansı Olumsuz Etkileyen Tutumlar Ölçeği)

Ölçek, Güner ve Otrar (2010) tarafından doktora dersi projesi kapsamında geliştirilmiştir. Ölçekte 71 tane beşli likert tipi madde ve 6 tane alt boyut bulunmaktadır. Bunlar; öğrencilerin sınava hazırlık sürecinde ortaya çıkan olumsuz fiziksel şikayetlere ilişkin “Fiziksel Belirtiler”; sınav sırasında yaşanacak kaygıyla ilgili “Sınav Sırasındaki Kaygı”; sınav sürecine ilişkin genel karamsarlığı yansıtması ile ilgili “Karamsarlık”; sınava hazırlık sürecindeki isteksizlik/motivasyon eksikliğine ilişkin “İsteksizlik/Motivasyon Eksikliği”; aile ve yakın çevre baskısını içermesi ile ilgili “Yakın Çevre Baskısı” ve sınava hazırlanmak için yetersiz fiziksel koşulları yansıtması ile ilgili “Yetersiz Fiziksel Koşullar” alt boyutlarıdır. Ölçek verileri ile, özellikle sınav kaygısı, performans geliştirme amaçlı psikoterapi görüşmelerine ışık tutmaktadır.