Cinsel İstismar Çocuklarımıza Ne Kadar Uzak?

Cinsel İstismar Çocuklarımıza Ne Kadar Uzak?
3 Haziran 2017
Etiketler: ,
Kategoriler: Popüler Makalelerimiz

Ece Albayrak, Klinik Psikolog & Dr. Olcay Güner, Klinik Psikolog

Çocuklarının cinsel istismara uğradığını fark eden ve bu nedenle psikolojik danışma merkezlerine başvuran ailelerin sayısı gün geçtikçe artıyor. Herhangi bir destek için başvuramayan ya da suç duyurusunda bulunamayan ailelerin olduğunu göz önünde bulundurduğumuzda maalesef bu sayı korkutucu boyutlara ulaşıyor. İşte bu nedenle bu yazımızda son derece hassas bir konuya, çocuklarda cinsel istismara, istismarın kısa ve uzun süreli etkilerine ve istismarın hiç yaşanmaması için neler yapabileceğimize değineceğiz.

Çocuk cinsel istismarının evrensel bir tanımı bulunmasa da Amerikan Psikoloji derneğince ve pek çok kurum tarafından kabul edilen tanım, çocuğun yetişkin birey(ler) tarafından cinsel herhangi bir aktiviteye zorlanmasını kapsar. Böyle bir konuyu konuşmak, ele almak zor olsa da çocuk istismarının tanınması ve konu ile ilgili önlem alınabilmesi için bazı şeyleri açıkça konuşulması, bireylerin ve çocukların bilgilendirilmesi gerekiyor. Yine Amerikan Psikoloji derneğine göre çocuk cinsel istismarı çocukların genital bölgesinin okşanmasını, mastürbasyonu, genital teması, vajinal ya da anal birleşmeyi içeriyor olabilir. Ayrıca eylemin cinsel istismar sayılabilmesi için illa fiziksel temasın olması gerekmemekte, cinsel içerikli bir eylemi ya da pornografik görüntüleri izlemeye zorlama ve röntgen gibi çeşitli eylemler çocuk cinsel istismarı kapsamında ele alınmaktadır. İstatistikler kız çocukların daha çok istismara uğradığını göstermektedir. Ancak erkek çocukların bu tarz deneyimleri istismar şeklinde yaşamaları ve bu şekilde bildirme ihtimallerinin daha az olduğu göz önünde bulundurulmalıdır.

Cinsel istismarın etkileri çok geniş bir yelpazede kendini göstermektedir. İstismar sonucunda çok çeşitli psikolojik ve davranışsal problemler farklı yoğunluklarda, kısa ya da uzun vadede ortaya çıkabilir. Yaşanan istismarın derecesine göre istismar kurbanları zaman zaman karşı cinse karşı korku ya da uygunsuz cinsel davranış ortaya koyabilmektedir.

İstismarın kısa vadeli ilk etkileri, istismardan sonraki ilk iki yıl içerisinde ortaya çıkmaktadır. Etkiler, istismarın şekline ve çocuğun gelişimsel dönemine göre göre çeşitlilik göstermektedir ancak çocukluk döneminde en sık rastlanan durumlar: suçluluk, güvensizlik, şüphecilik, uyku bölünmesi, yeme bozuklukları, parmak emme yeniden biberon kullanma, altını ıslatma gibi daha küçük yaşlara ait davranışlar sergileme, okulda performans düşüklüğü ve sosyal etkinlikler için isteksiz olmadır.

Bu çocukların bir kısmında da ergenlik yıllarında karşı cinsten uzaklaşma, cinsellikten soğuma veya tam tersine aşırı veya uygunsuz cinsel faaliyetlerde bulunma gözlenebilmektedir.

Bazı durumlarda istismarın etkileri kendilerini çok uzun yıllar sonra göstermektedir. Çocukken istismara uğramış olan yetişkinlerde genellikle depresyon, yüksek derecede kaygı, kendine zarar verme davranışları, madde bağımlılığı, cinsel işlev bozukluğu yaygın olarak görülmektedir. Ayrıca çocukken istimara uğramış kişilerin yetişkin hayatlarında kendilerini fiziksel açıdan istismara edebilecek ilişkiler kurduklarını gösteren araştırmalar bulunmaktadır. Bunun yanında istismara uğramış yetişkinlerin ileriki yaşamlarında çocuklarının da istismara uğradığını gösteren araştırmalar da mevcuttur.

Bazen çocuklar böyle bir deneyim yaşadıklarını ancak bundan olumsuz etkilenmediklerini dile getirebilir. Böyle bir durumda bu çocuğun baskı altında olabileceği, korkmuş olabileceği, duygularını henüz ifade edemiyor olabileceği ve istismarın etkilerinin ilerleyen zamanlarda çıkabileceği ihtimali göz önünde bulundurulmalıdır.

Daha önce bahsettiğimiz gibi istismarın etkileri farklı yoğunluklarda farklı zamanlarda ortaya çıkabilir. İstismarın etkilerinin farklılık göstermesinin ardında, çocuğun yaşı, istismarın süresi, sıklığı, kullanılan güç ve istismar eden kişinin çocuk ile yakınlık derecesi gibi faktörler yatmaktadır. Ayrıca çocuğun istismarı yorumlama şekli, bu durumu ne kadar kısa süre sonra güvendiği kişilerle paylaşabildiği önemli diğer etkenlerdendir.

Çocuk, istismardan hemen sonra güvenebileceği bir ortam bulabilmesi, durumu açıklayabilmesi ve çevresindeki kişilerin ona inanıp çözüm üretmeye çalışması durumunda travmanın etkilerinin daha hafif olduğu ve daha kolay atlatıldığı görülmektedir. Ancak birçok yetişkin istismar eş, akraba, kardeş gibi çok yakın bir çevreden geliyor ise, çocuğa inanması zaman alabilmektedir.

Çocukken istismara uğrayan yetişkinler, aile desteğinin, uzman desteğinin, yüksek özgüvenin ve maneviyatın istismarın etkilerinden kurtulmada yardımcı etkenler olduğunu belirtmişlerdir. Aynı şekilde çocuk istismarı hakkına bilgi edinmenin, workshoplara, konferanslara katılmanın, psikoterapi almanın kendilerini daha hissetmelerini sağladığını ve daha normal bir hayata dönmelerine yardımcı olduğunu vurgulamaktadırlar.

Peki, çocuklarımızı cinsel istismardan korumak için neler yapabiliriz?

  • Çocuklarımıza en sık söylediğimiz ‘Yabancılarla yakınlaşma’ nasihati maalesef her zaman yeterli olamıyor. Çünkü bazen istismar eden kişi; çocuğun bakıcısı, arkadaşı, öğretmeni, doktoru, koçu, aile dostu, komşusu, arkadaşı ve hatta abi, abla, dede gibi aileden birisi bile olabilir. Bu nedenle en koruyucu uyarı aşağıda da ayrıntılarını bulacağınız “özel bölgeler” konusundaki uyarıdır.
  • Kimsenin onların vücutlarının ‘özel bölümlerine’ dokunmaması gerektiğini öğ Özel bölgeleri “mayosunun kapattığı bölgeler” olarak tanımlayabilirsiniz. Çocuğunuza mayosunun kapattığı bölgelere kimsenin dokunmaması, bakmaması gerektiğini öğretin. Buna siz de dahilsiniz. Yıkanırken dahi çocuğunuzdan özel bölgelerini kendi kendine yıkamasını isteyin. Ancak bu bölgelerle ilgili bir sağlık sorunu söz konusu ise, yanında bir hemşire veya anne babası olması koşulu ile özel bölgelere bir doktorun bakabileceğini belirtin.
  • Çocuğunuza kendi özel bölgelerini korumasının yanında, başkalarının özel bölgelerine de dokunmaması ve bakmaması gerektiğini öğretin. Cinsel bölgelerle, cinsellikle ilgili merak ettiklerini ebeveynlerine sorabileceğini belirtin. Özellikle ön ergenlik ve ergenlik dönemindeki çocuklardan bazılarının karşı cinse yaklaşmayı zor buldukları veya cinselliği merak ettikleri için küçük çocuklara veya hemcinslerine cinsel içerikli eylemlerde bulundukları yönünde bulgular vardır. Özellikle bu dönemdeki çocuklarınızı cinsel istismar konularında mutlaka bilgilendirmeniz, istismarı tanımlamanız ve bunun bir suç olduğunu belirtmeniz önemlidir.
  • Çocuklarınıza zamanı geldiğinde doğru ve yeterli cinsel eğitimi verin. Günümüzde cinsel içerikli materyallere (web sayfaları, filmler, dergiler, kitaplar) ulaşmak çok kolaylaştığı için, cinsel eğitimi ergenlikten çok daha önce vermek gerekmektedir. Eğer çocuğunuza cinsel eğitim verme konusunda sıkıntı yaşıyorsanız, bu eğitimin nasıl verilmesi gerektiği konusunda mutlaka bir uzmandan destek alın. Cinsel eğitimi aynı cinsten olan ebeveynin vermesi daha doğrudur.
  • Çocuklarınızı istemedikleri kişileri öpmeleri, sarılmaları için zorlamayın. Onlar duygularını ifade etmenin uygun bir yolunu kendileri bulacaklardır. Şayet belirli bir yetişkine dokunmaktan, sarılmaktan özellikle kaçınıyorsa, bunu dikkate alın ve o yetişkinle ilişkisini çok da şüpheci olmadan irdeleyin.
  • Her zaman çocuklarınızla iyi bir iletişim içerisinde olun. Özel bölgelerine dokunan, kendi özel bölgelerini gösteren bir kişi olduğunda hemen oradan uzaklaşmasını, gerekirse yüksek sesle bağırarak yardım istemesini ve çekinmeden hemen size, öğretmenine, güvenebileceği bir yetişkine haber vermesi gerektiğini anlatın.
  • Çocuğunuza, çocuklara cinsel eylemde bulunmanın suç olduğunu, çocukların yasalarla korunduğunu ve korkmaması gerektiğini öğ
  • Çocuklarınızın arkadaşlarını ve ailelerini tanımak için çaba sarf edin. Tanımadığınız ailelere yatıya gitmesine izin vermeyin. Arkadaşlarıyla oynarken arada bir bulundukları mekâna doğal bir tavırla göz atın.
  • Sizin bilginiz olmadan asla bir yabancının arabasına binmemesi gerektiğini, davet ettiği bir yere gitmemesi gerektiğini, biri ona ona böyle bir şey teklif ederse dahi bunu size bildirmesi gerektiğini öğ
  • Kendilerine ısrarla sarılmak isteyen, öpmek isteyen, kucaklamak isteyen, dokunan kişilere kendilerini rahat hissetmiyorlarsa ‘HAYIR’ diyebileceklerini öğ
  • Bazı istismar vakalarında zorlama olmayabilir, bazı çocuklar sadece sevildiğini hissetmek için istismara seslerini çıkarmazlar. Sevgi ve istismarı birbirine karıştırırlar. Bu nedenle çocuklarınıza sevginizi gösterin, onları sevgiye doyurun ve gereğinde hayır diyebilecek şekilde özgüvenli yetiş
  • Çocuğunuza istismar konusundaki uyarılarınızı yaparken onu ürkütmemeye, çevresine karşı aşırı şüpheci olmasına yol açmamaya dikkat edin.

Eğer bir çocuğun istismar edildiğini düşünüyorsanız neler yapabilirisiniz?

  • Öncelikle çocuğun kendini güvende hissedebileceği bir ortam hazırlayın. Deneyimi ile ilgili bilgileri onu rahatsız etmeden öğrenmeye çalışın.
  • İstismarda onun bir suçu olmadığını ona tekrar tekrar söyleyin.
  • Bunun birçok kişinin başına gelebilecek, talihsiz bir olay olduğunu ama ona yardım edebileceğinizi, destek olacağınızı belirtin.
  • Gelecekte de benzer olayların olmaması için istismar konusunda bilgi verin.
  • İstismar eden kişiyi çocuğun yaşadığı ortamdan hızlıca uzaklaştırın. Çocuğunuz onu koruduğunuzu hissetsin.
  • Adli makamlara istismarcı ile ilgili bilgi verin. Bunu o kişinin istismara devam etmemesi ve diğer kişilere de zarar vermemesi için yaptığınızı çocuğunuza anlatın.
  • İstismar eden bir çocuk ise, çocuğun ailesini haberdar edin ve yardım almasını sağlayın.
  • İstismar okul ortamında oldu ise, okul yetkililerini mutlaka haberdar edin, önlemler alınmasını sağlayın.
  • Mutlaka daha önce bu konu ile çalışmış, deneyimli bir uzmana baş

Özetle, çocuk cinsel istismarı maalesef sadece ülkemizde değil tüm dünyada artış gösteren çok ciddi bir sorundur. Bu nedenle, istismarın etkileri, istismarın nasıl önlenebileceği konusunda bilgi edinmek, doğru uzmanlardan doğru desteği alabilmek son derece önemlidir. Bu nedenle çocuk istismarını iyi tanıyalım ve çocuklarımızı doğru şekilde eğitelim.

Kaynak: American Pscyhological Association Web Site: http://www.apa.org/pubs/info/brochures/sex-abuse.aspx?item=1